به نام خالق یکتا
بیانیه انجمن نجوم ایران در باره‌ی رصدخانه ملی ایران
ایران کشوری است با ریشه‌های تمدنی و علمی کهن. در تمام دوران پرفراز و فرود تاریخ ایران، دانش و منزلت آن از جایگاهی ویژه برخوردار بوده است. نجوم هم از جمله‌ی علومی است که ریشه‌هایی عمیق و پرافتخار در تاریخ علم ایران دارد. اگرچه امروزه جایگاه ایران در نجوم نوین جهانی شایسته‌ی نام ایران و جامعه‌ی علمی کشور نیست؛ عموم جامعه‌ی علمی نجوم کشور بر این باورند که با درایت، مدیریت و خرد جمعی، و نیز همدلی و هم‌افزایی علمی می‌توانیم در آینده‌ای نه چندان دور، در پله‌ای متناسب با توان علمی کشور بایستیم.
بیش از دو دهه است که جامعه‌ی نجوم ایران ضرورت وجود یک رصدخانه ملی را دریافته است. رصدخانه‌ای که می‌تواند با تاسیس و بهره‌برداری اصولی، مطابق با استانداردهای نجومی دنیا، درسطح ملی و بین‌المللی، گامی بزرگ و تاثیرگذار برای جامعه‌ی علمی ایران به شمار رود. همچنین زیر ساخت‌های انسانی، فنی، علمی و اقتصادی آن سهم به سزایی در تثبیت توسعه‌ی علمی کشور داشته باشد. به عبارتی رصدخانه ملی ایران متناسب با استاندارهای علمی و نیازهای کشور، چنانچه مسیر تحولی درستی را طی کند، می‌تواند میراث ماندگاری برای هموار ساختن نظام‌مند آموزش و تحقیق نجوم حرفه‌ای ایران باشد.
ابعاد گسترده‌ی فنی، علمی و نیروی انسانی پروژه‌های بزرگ در عصر حاضر، روند‌ها، فرآیندها و شاخص‌های مشخص و دقیقی دارد. اجرای چنین پروژه‌هایی نیز، ظرافت، ظرفیت و استاندارهای معینی را در تمام مراحل می‌طلبد. علاوه بر تولید قطعات و فراهم ساختن ابزارهای ضروری نرم‌افزاری و سخت‌افزاریِ اجتناب‌ناپذیر که از گام‌های اولیه است، پایش و بازبینی اهداف علمی، کارگروه‌هایِ علمیِ داخلی و خارجی برای هرچه موفق‌تر شدن اهداف پروژه، امری لازم‌الاجرا است. به بار نشستن و دستاورد نهایی چنین پروژه‌هایی در سایه‌ی همکاری مستمر، گفتگوهای سازنده و همراهی جامعه‌ی علمی آن امکان‌پذیر است. ساخت و بهره‌برداری اصول‌مند هم جز با کار گروهی سامان‌مند و شفاف ممکن نخواهد بود.
پروژه‌ی ساخت و بهره‌برداری از رصدخانه ملی ایران هم از اصول یادشده جدا نیست. بی‌شک تلاش‌های صورت گرفته در مسیر رشد این پروژه پرافتخار، در پی سالیان متوالی و نیز مشکلات پیرامون آن، دور از چشم انجمن نجوم ایران نبوده و نیست؛ و صد البته که شایسته‌ی قدردانی و ارج نهادن. زحمات تمام افرادی که در ساخت این رصدخانه تلاش کرده و می‌کنند، بر کسی پوشیده نیست؛ با این حال به نظر می‌رسد، برخی ابعاد فنی، چشم‌اندازهای علمی و روند توسعه‌ی انسانی آن برای خانواده‌ی نجوم ایران، با عدم شفافیت همراه گشته است. به رغم تمام تلاش‌‌ها و نیز ابهاماتی که در روند رونمایی از رصدخانه ملی وجود داشت، انجمن نجوم ایران در جایگاه نهاد رسمی، رسالت خود می‌داند با بررسی شواهد، مستندات و گفتگوها از ابهامات بکاهد و برتلاش اصولیِ صورت گرفته، صحه بگذارد. در غیر این صورت ناتوان از ارائه پاسخی دقیق به جامعه‌ی علمی کشور خواهد بود. بدون شک، بی‌پاسخ ماندن سؤالات و افزایش گمانه‌زنی‌ها، نه در شأن دست‌اندرکاران رصدخانه ملی است و نه در شأن انجمن نجوم ایران.
با وجود تمام کوشش‌های صورت گرفته پیشین و حال حاضر، انجمن نجوم ایران معتقد است رونمایی نابهنگام از رصدخانه بیشتر اقدامی نمادین بود و برگرفته از فشارهای غیر‌کارشناسیِ خارج از ساختار دانشگاهی و پژوهشی. اقدامی که می‌تواند آینده این پروژه‌ی کلان ملی را به مخاطره اندازد و فراتر از آن، روند نجوم حرفه‌ای را در کشور با نابسامانی روبرو کند. اینگونه به نظر می‌رسد که مشکلات اینچنینی که تلاش دست‌اندرکاران این پروژه را مخدوش و کمرنگ کرده، برگرفته از عدم مشارکت بخش زیادی از جامعه‌ی علمی کشور در هدف‌گذاری‌ها، چشم‌اندازها و سیاست‌های کلان طرح رصدخانه‌ی ملی باشد. رویداد ناخوشایندی که می تواند تبعات علمی، اقتصادی و انسانی به دنبال داشته باشد.
یقینا دست‌اندارکاران پروژه‌ی رصدخانه ملی با توجه به سابقه‌‌ای که دارند، تایید می‌کنند که مهم‌ترین سهم توسعه‌ی علم نجوم در ایران، وابسته به نیرویِ انسانی آموزش دیده و متخصص است. بدون نیروی انسانی کارآزموده، هیچ پروژه‌ای به رونق علمیِ پایدار و قرار گرفتن در مسیر صحیح گام نخواهد گذاشت. شکوفایی علمی جز با حضور برنامه‌ریزی شده‌ی طیف وسیعی از پژوهشگران، استادان، دانشجویان تحصیلات تکمیلی و مشاورین برجسته‌ی بین‌المللی، صنعتگران با مهارت در داخل کشور و تعامل با سازندگان متخصص خارجی، میسر نخواهد شد.
انجمن نجوم ایران بار دیگر با تاکید بر زحمات بیش از دودهه‌‌ی تمام عزیزانی که در به ثمر نشستن این طرح ملی همکاری داشته‌اند، در راستای تحکیم هرچه بیشتر روابط سازنده بین مسئولین طرح و جامعه‌ی نجوم کشور، بر این باور است که توسعه‌ی علمی جز با گفتمان سازنده و همفکری پویا حاصل نخواهد شد. در این راستا گام نخست رفع دغدغه‌های دلسوزان جامعه‌ی نجوم کشور در خصوص رصدخانه ملی ایران است. بدین منظور برای استحکام و شفاف‌سازی فضای نجومی کشور، انجمن نجوم ایران به زودی (طی حداکثر دو ماه آینده) با برگزاری یک نشست، از مسؤلان عالی رتبه‌ی طرح رصدخانه ملی صمیمانه دعوت بعمل خواهد آورد تا با حضور پرافتخار خود در بین کلیه‌ی اعضای محترم نجوم حرفه‌ای کشور، ضمن برشمردن دستاوردهای این طرح و نیز مشکلات آن، در فضایی دوستانه و همدلانه به سوالات جامعه‌ی نجومی کشور پاسخ دهند و شاهد هرچه شفاف‌تر شدن و پربارترشدن فضای نجومی کشور باشیم. بدون شک حضور گرم مسئولان طرح می‌تواند برای نسل امروز و فردای نجوم کشور درس‌آموز باشد. در پایان بر این نکته تاکید داریم که شایسته است همه‌ی ما در هر حال و جایگاهی، شأن علمی کشور را به یاد داشته باشیم و با شفافیت و تلاش مستمر بر اعتلای آن بکوشیم.
هیات مدیره‌ی انجمن نجوم ایران
